اردشیرخوره یا همان شهر باستانی گور به دلیل آرایش شعاعی و پلان دوارش، از نخستین شهرهای با تناسبات هندسی دنیا به شمار می رود. قدمت این شهر باستانی به دوران اولیه ساسانیان و حکومت اردشیر بابکان، بنیانگذار سلسله ساسانیان، باز می گردد.
اردشیر اول پس از ساخت شهر نام اردشیر خورّه به معنای تایید الهی و آسمانی اردشیر یا فرِّ اردشیر را بدان داد، اما این شهر به گور نیز شهرت یافت. گور دارای معانی متعددی همچون دشت، گودال و پشته است و عرب زبانان به آن جور می گویند. در قرن 4 قمری نام فیروزآباد بر آن نهاده شد اما هم اکنون فیروز آباد جدیدی در 6 کیلومتری این شهر باستانی وجود دارد.
دایره ای به قطری در حدود 2 کیلومتر، فضای شهر را در بر گرفته است که در مرکزیت آن منار میلو یا همان طِربال به شکل برجی بلند مرتبه بنا شده و هم اکنون بخش هایی از آن به جای مانده است. دیگر بنای به جای مانده این شهر عمارت گنبد دار تخت نشین است. با توجه به معماری خاص خود، از آن را به عنوان آتشکده شهر یاد شده و سردرهای باشکوهش بسیار شبیه به تخت جمشید است. رصدخانه شهر گور با فرم مدور و خشتی به قطر 65.5 متر، نشان از علاقه دانشمندان این شهر در ایران باستان است. 20 دیوار مستقیم به صورت شعاعی و 3 دیوار منحنی شکل شهر را به 61 منطقه تقسیم می کند و گفته می شود در 4 جهت شهر 12 دروازه برای عبور و مرور ساخته شده بودند. این شهر با تفکرات دفاعی طراحی شد و حتی استحکامات دفاعی خود را تا شعاع 10 کیلومتری از مرکز شهر بر روی دامنه کوه ها و دشت پهن کرده است.
10 قرن پیش ابن بلخی در رابطه با شهر گور اینطور می نویسد: (فیروز آباد كه قدیم آن را گور می نامیدند، به روزگار كیانیان، شهر بزرگی بوده است و حصاری عظیم داشت. اسكندر ذوالقرنین چون به پارس حمله كرد چندان كه كوشید نتوانست به حصار شهر گور رخنه كند، لذا جهت رودی را كه از سر كوه می آمد، به طرف شهر برگرداند و در شهر جاری ساخت تا آن كه تمام شهر گور در آب غرق شد). پس از این ماجرا شهر گور همچون دریاچه ای مملو از از آب شد اما اردشیر تفکری کرد تا آب را از شهر خارج کند و باری دیگر شهری ساخت در نزدیکی شهر گور و همان فیروزآبادی است که هم اکنون وجود دارد. در ادبیات فارسی ایران نیز به این شهر اشاره شده است تا آنجا که حکیم ابوالقاسم فردوسی در رابطه با آن این شعر را می سراید:
یکی شارستان کرد پر کاخ و باغ بدو اندرون چشمه و دشت و راغ
برآورد از چشمه آتشکده بدو تازه شد مهر و جشن سده
همی راند از کوه تا “شهر گور” شد آن شارستان پر سرای و ستور (شاهنامه)
این شهر باستانی نیز همچون سایر آثار تاریخی دستخوش تغییرات بسیار و بی مهری های فراوانی قرار گرفت تا آنجا که در دوره هجوم اعراب به ایران، به ویرانی کشیده شد اما در زمان عضدالدوله دیلمی بار دیگر شهر آباد شد و به فیروزآباد شهرت یافت.
شهر باستانی گور با شماره ثبت 17 در 24 شهریور ماه سال 1310 خورشیدی به ثبت میراث فرهنگی ایران رسید و سرانجام در سال 2018 میلادی به عنوان یکی از آثار گران بهای یونسکو درآمد.
اگر به شهر باستانی گور آمدید از مکان های گردشگری حومه آن همچون آتشکده اردشیر بابکان، قلعه دختر، پل مهرنرسه و نقش برجسته های تنگاب فیروز آباد دریغ نکنید و حتما از این میراث های گرانبها دیدن کنید. همچنین وجود روستای گردشگری خرقه و آب و آبشار آن می تواند مکان مناسبی برای استراحت و از بین بردن خستگی راه باشد.
