برج آتش نشان از جاهای دیدنی تبریز به شمار می‌رود و بنایی آجری و زیبا به ارتفاع ۲۳ متر است. این سازه در اواخر دوره قاجار ساخته شده است. کارکرد اصلی برج دیدبانی بوده که دارای هشت نورگیر در جهات مختلف است و در زمان خود همواره نگهبانی در بالای سر آن کشیک می‌داد. به‌محض مشاهده آتش و شناسایی محل وقوع آن، فرد دیدبان بلافاصله زنگی را که از بالای سقف آویزان بود، به صدا در می آورد و ماموران آتش‌نشانی تبریز که در آن موقع جزو مجهزترین آتش‌نشانان بودند، سریعا خود را به محل می‌رساندند و با وسایل خود و با کمک آب‌انبار همسایه‌ها عملیات اطفا حریق را انجام می‌دادند.
بدین ترتیب شهر تبریز از دوره قاجاریه دارای دستگاه‌های اطفای حریق و پمپاژ آب با پمپ‌های مسی دستی دوطرفه بود. این وسایل، هم‌اكنون در موزه آتش‌نشانی تبریز نگهداری می‌شوند .
آتش کم‌وبیش عمری به قدمت بشر دارد و طبیعی است که شیوه مهار و اطفای آن نیز هم قدمت با تاریخ کشف آن باشد، شیوه‌ای که میان اقوام و حتی افراد یک قوم نیز یکسان نبوده و حتی گاهی مواجهه نادرست با آن سبب بروز حوادث مرگ‌بار فراوانی شده است. اما ردپای اولین آتش‌نشانی هدفمند در ایران را باید در سال ۱۲۲۱ شمسی در تبریز جستجو کرد، در آن زمانی که مأموران روسیه تزاری برای تأمین امنیت و حفظ منافعی که در این شهر داشتند، امکاناتی را به امر اطفا و مهار آتش اختصاص دادند که از چند پمپ دستی دو طرفه از جنس برنز و مس برای پمپاژ آب تشکیل شده بود، تجهیزاتی که تنها برای خاموش‌کردن آتش توانایی داشت و کار امدادی انجام نمی‌داد که شاید اسم آتش‌نشانی هم از همین جا گرفته شده باشد!
پلان برج آتش نشان تبریز در داخل برج دایره شکل است و با یک رشته راه‌پله حلزونی همچون بسیاری از برج‌ها و مناره‌های ایران به قسمت فوقانی متصل می‌شود. علاوه بر این، در اتاقک فوقانی بر، همواره چراغی روشن بود. هنگام شب كسانی كه نیاز به امداد داشتند از طریق چراغ و برج می‌توانستند محل آتش‌نشانی را تشخیص داده و به آن سمت بشتابند.
