کاروانسرای بیستون معروف به کاروانسرای شاه عباسی، از جاهای دیدنی کرمانشاه است و در ۳۰ کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه، در محل روستای بیستون کھنه در مقابل فرهاد تراش (نقش برجسته مشهور داریوش بر سینه کوه بیستون)، در محوطه تاریخی و فرهنگی بیستون قرار دارد. این اثر در تاریخ ۱۳ مرداد ۱۳۵۳ با شماره ثبت ۹۷۴ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. از آنجا که کاروانسرای بیستون تقریبا در منتهیالیه غربی مجموعه آثار تاریخی بیستون قرار دارد، اغلب گردشگران فرصت بازدید از آن را از دست میدهند.
کاروانسرای بیستون به دستور شاه عباس اول صفوی ساخته شد. با توجه به کتیبهای که از شاه سلیمان صفوی (١١٠۵-١٠٧٧ هجری قمری) در این بنا باقی مانده، به نظر میرسد بنای این کاروانسرا در زمان پادشاھی شاه سلیمان و صدارت شیخ علیخان زنگنه خاتمه یافته است. این مکان در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار و صدرات میرزا آقاخان نوری، توسط حاجی جعفرخان معمارباشی اصفھانی مرمت شد.
معماری کاروانسرای شاه عباسی بیستون
کاروانسرا شاهعباسی بیستون به سبک چھار ایوانی دارای ۶٠٫٨٣ متر طول و ۵٠٫٧۴ متر عرض است. در چھار گوشه این بنا، برجھایی قرار دارد؛ برجھای ضلع غربی مدور و برجھای ضلع شرقی ھشتضلعی هستند.
دیوار محیطی این کاروانسرا از داخل و خارج تا کف طاقنماھا با سنگھای تراشیده و از کف طاقنماھا به بالا با آجر ساخته شده است. دروازه ورودی این کاروانسرا به عرض ٣٫۵٠ متر در ضلع جنوبی است. در ھر طرف این دروازه، ھفت طاقنما قرار دارد. پس از دروازه، فضایی سرپوشیده با طاق جناغی دیده میشود که در طرفین آن، دو ایوان با طاق ھلالی است.
در ابتدای این ایوانھا، راهپلهای برای ورود به پشتبام ساخته شده است. این فضای سرپوشیده به یک فضای ھشت ضلعی با طاق گنبدی منتھی میشود. در طرفین این فضای ھشتضلعی، دو ایوان وجود دارد و ھریک از این ایوانھا دارای سه درگاه است. این فضای گنبددار به حیاط کاروانسرا راه دارد. در ھر یک از اضلاع کاروانسرا، ۶ اتاق چھارضلعی قرار دارد. در جلوی ھریک از اتاقھا، ایوان سنگفرشی دیده میشود. در چھار کنج حیاط نیز چھار ایوان ششضلعی وجود دارد. در ضلع مقابل درگاه ورودی کاروانسرا، شاهنشینی بهچشم میخورد. در پشت اتاقھای کاروانسرا نیز اصطبلھای درازی ساخته شده است.
سبک و سیاق این کاروانسرا، مطابق با الگوی معماری کاروانسراهای دوره صفوی است. تا سالهای اخیر، این کاروانسرا در دست قوای نظامی و انتظامی قرار داشت و طبیعتا آسیبهایی را هم متحمل شده بود؛ اما پس از نامزدی مجموعه تاریخی بیستون برای ثبت در فهرست میراث جهانی، به سازمان میراث فرهنگی وقت واگذار شد. این سازمان نیز آن را مرمت کرد تا امروزه بهعنوان یکی از جاذبه های گردشگری کرمانشاه، پذیرای گردشگران و میزبان برنامههای فرهنگی باشد.
هتل کاروانسرای شاه عباسی بیستون
در حال حاضر هتل بینالمللی لاله بیستون در این کاروانسرا واقع شده است. این اثر تاریخی با مساحتی بیش از ۶,۰۰۰ مترمربع، به فرم چهار ایوانی، با ظرفیت پذیرش ۱۰۰ میهمان، دارای ۲۰ واحد پذیرایی استاندارد و سوییتهای رویال و امپریال با طراحی سنتی و برخواسته از معماری اصیل دوران صفوی است و شرایط حضور گردشگران داخلی و خارجی را به بهترین شکل ممکن فراهم آورده است.
بهار و تابستان بهترین زمان بازدید از منطقه باستانی بیستون و کاروانسرای شاه عباسی است. این منطقه در فصول گرم سال، آبوهوایی بسیار مطبوع دارد؛ علاوه بر این در فصل بهار، طبیعت اطراف کاروانسرای شاه عباسی بیستون جلوه و طرافت بینظیری پیدا میکند.