کلیسای مریم مقدس تبریز از دیدنی های تبریز به شمار می‌رود و بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین کلیسای این شهر است.
ارمنیان تبریز مراسم ملی مذهبی کلیسای حواری ارمنی را در این مکان برگزار می‌کنند. منظور از کلیسای حواری ارمنی، یا به اختصار کلیسای ارمنی، آن است که فقط ارمنیان مسیحی در آن حضور می‌یابند. این کلیسا در محدوده خیابان شریعتی (شهناز) و در محله مسیحی‌نشین تبریز واقع شده است.
از روی قدیمی‌ترین سنگ قبر موجود در کلیسا می‌توان مطمئن شد که قدمت کلیسا حداقل به حدود سال‌های ۸۷۹ تا ۹۷۹ خورشیدی (۱۵۰۰ تا ۱۶۰۰ میلادی)، یعنی دوره صفوی، می‌رسد. اما از طرف دیگر معماری سردر کلیسا شبیه معماری دوره ایلخانی است که موجب می‌شود قدمت آن را دو سه قرنی عقب‌تر و به قرن هفتم هجری (۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ میلادی) ببرد. جدا از معماری دوره ایلخانی، آنچه باعث می‌شود ساخت آن در دوره ایلخانی را تأیید کند اشاره مارکو پولو (۱۲۵۴-۱۳۲۴) به این کلیسا است. او در مسیر سفرش به چین به کلیسا مریم مقدس تبریز اشاره کرده است.
مسیحیان و در کل دین مسیحی در دوره‌ای که ایلخانان هنوز مسلمان نشده بودند؛ یعنی عصر هلاکوخان (۶۵۱-۶۶۳ هجری / ۱۲۵۶ – ۱۲۶۵ میلادی) تا غازان خان (۶۹۴ – ۷۰۳ هجری / ۱۲۹۵ – ۱۳۰۴ میلادی) از شرایط ویژه‌ای برخوردار گشت و در دربار نفوذ یافت؛ ازاین‌رو شاید بتوان تاریخ ساخت کلیسا را به این دوره محدود کرد. با توجه به سنگ قبری که به آن اشاره شد، این کلیسا در عصر صفوی نیز کاربری داشته است.
پس از زمین‌لرزه تبریز در سال ۱۱۵۸ خورشیدی (۱۷۸۰ میلادی)، کلیسا دچار آسیب فراوان شد و بازسازی آن ضرورت یافت. بازسازی کلیسا از سال ۱۱۶۱ خورشیدی (۱۷۸۲ میلادی) آغاز شد و سه سال طول کشید تا بتوانند آن را به سبک صفوی بازسازی کنند.
معماری کلیسا به سبک معماری ارمنی، با پلانی صلیبی‌شکل، است که گنبد مرکزی آن روی چهار ستون قطور سنگی قرار گرفته است. در بالای در ورودی، روی کتیبه مرمری کوچکی، به خط و زبان ارمنی تاریخ تأسیس کلیسا نوشته شده است. در ورودی اصلی کلیسا، هشت ستون سنگی اتاقی را شکل داده‌اند که روی آن دو ناقوس کلیسا نصب شده است. داخل کلیسا، همانند اغلب کلیساهای گریگوری (ارمنی)، چهار ستون قطور سنگی هست که گنبد مرکزی روی آن قرار گرفته است.
داخل کلیسامریم مقدس تبریز تصاویر زیبایی از حضرت مریم، حضرت عیسی و حواریون و قدیسان مسیحی به چشم می‌خورد. از چهار پرده نقاشی‌شده بالای چهار ستون اصلی، دو پرده بر اثر رطوبت کاملاً از بین رفته‌اند و دو پرده باقی مانده بر دیوار شمالی و جنوبی قرار داشتند. چهار تابلو نقاشی اصلی (تاریخی) روی چرم اجرا و سپس بر سطح دیوار چسبانده شده بود. اکنون دیگر آن نقاشی‌ها وجود ندارند و نقاشی‌های حاضر روی کرباس کار شده که از این لحاظ کلیسا را بین کلیساهای ایران خاص کرده است.
