استان فارس مهد تمدن و فرهنگ ایران است. در این استان باستانی بناهای باشکوه ارزشمندی از دوران هخامنشیان و ساسانیان به چشم می خورد و هریک به نوبه خود از ارزش فراوانی برخوردارند. کاخ اردشیر بابکان با قدمتی نزدیک به 18 قرن جزو این آثار ارزشمند به شمار می رود. ساخت این بنا به دست اردشیر بابکان، بنیانگذار سلسله ساسانیان صورت گرفت و نام دیگر آن آتشکده فیروزآباد است. همین که به دشت های اطراف کاخ برسید چهره فاخر بنا نمایان می شود.

به عقیده مرحوم استاد پیرنیا این بنا آتشکده ای بزرگ بوده است و به اشتباه لقب کاخ را بدان داده اند چراکه کاخ از بخش های متفاوتی تشکیل می شود و این بنا فاقد آن ها است. به هر حال نظرهای فراوانی در رابطه با آتشکده اردشیر بابکان وجود دارد و هریک به نوبه خود با ارزشند. 3 بخش، عمارت اردشیر بابکان را تشکیل می دهد و شامل 3 تالار گنبد دار، ایوانی عظیم، حیاط با 2 ایوان و تالارهایی در اطراف آن می شوند. وجود سنگ و گچ در ساخت آتشکده چهره ای زیبا و چشم نواز بدان بخشیده است و سطح زیر بنای آن را 104 در 55 متر مربع تشکیل می دهد. از نظر سازه ای، آتشکده اردشیر بابکان از چنان مقاومتی برخوردار است که با گذشت 18 قرن همچنان بخش های بسیاری از آن پایدار و استوار به جا مانده اند. برخی از استادان معماری، سبک ساخت کاخ اردشیر بابکان را جزو سبک های اصیل ایرانی در زمان ساسانیان می دانند و آن را می توان در سنگ های نیمه تراش میخی بکار رفته در آن مشاهده کرد. در ساخت گنبد 4 تالار داخلی بنا، از فیلپوش ها برای رسد از پلان مربع به فرم دایره ای گنبد استفاده شده است و این تنکنیک را می توان همتای گنبد قلعه دختر فیروزآباد دانست. لایه ای از گچ بر روی جداره های داخلی و خارجی بنا پوشیده شده است تا نمای زمخت مصالح سازه ای آن را بپوشاند. قسمت داخلی بنا را با گچبری های بسیار زیبا و فاخری تزیین کرده اند و هم اکنون نیز بخش هایی از آن سالم مانده است.

تالارهای تودرتو دیگر ویژگی این بنای منحصر به فرد است. بر جداره های ضلع شمالی کاخ چشمه ای زلال در حال جوشیدن است و حوضچه ای را تشکیل داده است، همچنین نهری روان از کنار دیوار ضلع شرقی آن می گذرد. باستان شناسان معتقدند عبور این نهر از کنار آتشکده اردشیر بابکان و شهر باستانی گور سبب رونق و زنده ماندن آن شده است. با خروج از کاخ و کمی پیاده روی به آتشدانی می رسید که در گذشته در مراسم های مذهبی از این مکان مقدس استفاده می کردند. آنچه در این بنا قابل مشاهده است کنار هم قرار گرفتن 4 عنصر اصلی حیات یعنی همان آب، آتش، خاک و باد است و برای مردمان آن دوره زمانی از ارزش بالایی برخوردار بوده است. از آنجایی که این کاخ اولین بنای ساسانیان محسوب می شود، می توان آن را الگویی برای ساخت کاخ ها و دیگر عمارت های آن ها دانست.
کاخ اردشیر بابکان با شماره ثبت 89 در 15 دی ماه سال 1310 خورشیدی به ثبت میراث ملی ایران درآمد و سرانجام در سال 2018 میلادی سازمان جهانی یونسکو آن را جزو آثار با ارزش جهان شناخت و به ثبت رسانید.
در نزدیکی این بنای تاریخی آثار ارزشمند دیگری همچون شهر باستانی گور، منار میلو، عمارت تخت نشین، رصدخانه، قلعه دختر، نقش برجسته های تنگاب فیروز آباد، پل مهرنسه و روستاهای تاریخی قرار گرفته اند و پیشنهاد می کنیم در ادامه سفرتان به فیروزآباد از این مکان های گردشگری نیز بازدید کنید.