در هنگام رفتن از همدان به کرمانشاه به شهر تاریخی کنگاور می رسیم که در دل خود مجموعه با ارزشی از روزگار هخامنشیان را جای داده است. معبد آناهیتا نام این مکان گردشگری چند هزار ساله است که به گفته تاریخ نویسان و باستان شناسان دومین بنای سنگی ایران پس از مجموعه با شکوه تخت جمشید می باشد. لازم به ذکر است نمونه دیگر از این ستایشگاه علاوه بر کنگاور، در شهر باستانی بیشاپور نیز ساخته شده است.

آناهیتا چه کسی است:

آناهیتا از الهه های اساطیری است که به هدایت کننده، نگهبان و خدای تمامی آب های جهان شهرت دارد. این الهه باستانی از چنان ارزش والایی برخوردار بوده که اهورا مزدا و زرتش نیز او را می ستاییدند. این علاقه تنها به زمان هخامنشیان منتهی نشد و معابدی برای ارج نهادن آناهیتا و آب، از عناصر اصلی حیات، در زمان ساسانیان ساخته شد و هم اکنون نیز مابین زرتشتیان بسیار مقدس شمرده می شود.

معماری معبد آناهیتا:

سایت باستانی آناهیتا کنگاور، مجموعه ای 50000 متر مربعی است و در ارتفاع 32 متری نسبت به زمین های اطرافش قرار گرفته است. ساخت آن بر روی این تپه سبب شاخص شدنش نسبت به سایر نقاط شهر شده و عظمت آن را دو چندان می کند. این اندیشه بر گرفته از شیوه صُفه سازی است که در ایران برای ارج نهادن بناهای مهم از جمله پرستشگاه ها مرسوم بود. فرم چهار ضلعی بنا با ابعاد 244*209 متر مربعی در 3 سطح متفاوت و به صورت پلکانی طراحی شد تا از دور شبیه به زیگوراتی عظیم به نظر آید. این محوطه در گذشته توسط دیوارهای سنگی و ضخیم پوشیده شده بود اما در حال حاضر تنها بخش هایی از آن باقی مانده است. شاید بتوان گفت زیباترین بخش معبد آناهیتا کنگاور، به ردیف ایستادن ستون های قطور و با استقامت آن است که با وجود گذر قرن ها و تخریبات بسیار همچنان استوار و پابرجا مانده اند. ارتفاع این ستون ها به 3.5 متر می رسد و قطری نزدیک به 1.3 تا 1.5 دارند. به دلیل نبودن اثری از سقف در این مجموعه، گمان می رود ستون ها تنها نقش محصور کردن بنا را بر عهده داشته اند. در بخش جنوبی معبد پهناورترین پلکان ورودی با 154 متر طول ساخته شده است. نحوه ساخت پله ها به گونه ای است که از بدنه یک تکه سنگ مستطیل شکل تقریبا بین 2 تا 5 پله کنده کاری شده و با کنار هم قرار دادنشان این بخش شکل گرفته است. در نهایت با گذر از این سیرکولاسیون طراحی شده، بخش اصلی معبد نمایان می شود. عبور از پله ها و رسیدن به بالاترین نقطه معبد در همه جای آن قابل روئیت است و 2 پلکان موجود در بخش شرقی و غربی تصدیق کننده این ادعا هستند. 

اندیشه به کارگیری آب و طبیعت در معبد:

در پیش روی این عمارت با شکوه چشم اندازی از دشت های سرسبز گنگاور نمایان می شد اما بایستی از این نکته چشم پوشی نکرد که تمامی بناهای تاریخی در اثر گذر سالیان طولانی دچار فرسایش و بی رحمی های بسیاری قرار گرفته اند و معبد آناهیتا نیز از آن ها مستثنی نبوده. جالب است بدانید جریان آب زلالی با گذر از جوی های سنگی خود را به بخش اصلی معبد آناهیتا می رساند تا به این معبد مقدس مفهوم ببخشد و بتوانند آن را با شکوه نشان دهند. ساخت تندیس هایی از 4 گاو در اطراف این حوضچه ها سبب می شد تا انعکاسشان بر روی آب جنبه ای زیبا به محیط ببخشد و دیدنشان بیننده را به یاد داستان های اساطیری بی اندازد.

کاربری های این اثر تاریخی:

درباره کاربری این مجموعه تاریخی نظرهای دیگری بجز معبد بودن ذکر شده است. عده آن را به بنایی کوشک مانند در زمان خسرو پرویز نسبت می دهند، برخی قدمتش را به 10 قرن پیش از اسلام و افرادی نیز بر این معتقدند که معبد آناهیتا کنگاور از 30 قرن پیش از هخامنشیان وجود داشته است، اما آنچه محتمل تر است، معبد بودن آن در زمان هخامنشیان است. سال ها بعد در زمان حکومت سایر سلسله ها از جمله اشکانیان و ساسانیان معماری بنا با اضافه کردن بخش های دیگر تکمیل شد. همچنین با کاوش های صورت گرفته در نزدیکی ضلع شرقی این مجموعه، باستان شناسان به قبرهایی دست یافتند که مربوط به دوران اشکانیان بودد.

در دوران اسلامی مقبره امامزاده ابراهیم در کنار آن قرار گرفت و سلجوقیان به ساختن تاسیسات شهری نظیر خانه، حمام، کوره های ساخت سفال و لوله کشی های آب و فاضلاب در محوطه معبد پرداختند تا بتوانند در آنجا زندگی کنند.

اشیا و آثار یافت شده:

در کاوش های بیشتر در معبد آناهیتا، کتیبه هایی یافت شد و بر رویشان نوشته ها و اشکال متنوعی نقش بسته اند. بخش اعظمی از این شکل ها به صورت نمایش آب، ماهی و لنگر کشتی را بودند که نشان از قداست آناهیتا و آب بین مردمان آن روزگار است. حتی با گذر سال ها از ایران باستان، مردمان کنگاور پیوسته افسانه هایی از ماهی های طلا و حوضچه های مملو از طلا را تعریف می کنند و معتقدند در زیر معبد، این آثار تاریخی دفن شده اند.

از دیگر اشیا کشف شده در معبد آناهیتا کنگاور آثار بجا مانده در دوران اسلامی است. از این میان می توان به ظروف سفالی، سفال های رنگارنگ و لعابدار با نقش های بز کوهی و نوشته هایی به خط کوفی و سکه اشاره کرد.

جاذبه های گردشگری نزدیک:

در کنار باز دید از این مجموعه چند هزار ساله خوب است سری به سایر جاذبه های تاریخی و گردشگری استان کرمانشاه و حتی همدان بزنید تا بیشتر با ایران باستان آشنا شوید. نزدیکترین آثار باستانی به معبد آناهیتا، سنگ نگاره های بیستون در 57 کیلومتری و طاق بستان در 90 کیلومتری آن است و دیدن آن ها خالی از لطف نخواهد بود.

معبد آناهیتای شهر کنگاور از جمله نخستین آثار به ثبت رسیده میراث فرهنگی ایران است و این اتفاق در 24 شهریور ماه سال 1310 با شماره ثبت 31 صورت پذیرفت.