اصفهان در سال ۹۸۲ هجری شمسی پایتخت صفویان بود و در اوج توسعه ساختوسازهایی همچون خیابان چهارباغ، میدان نقش جهان، مسجد امام و… به سر میبرد. در همین دوران بود که شاه عباس دستور ساخت مسجد شیخ لطف الله را داد و به این ترتیب روی خرابه مسجدی که در این محل قرار داشت، بنیان مسجد جدیدی گذاشته شد.
محمدرضا اصفهانی مسئولیت ساخت این مسجد را به عهده گرفت که توانست در مدتزمان ۱۸ سال ساختمانی حیرتانگیز بسازد. مسجد شیخ لطف الله فقط مختص شاه عباس و خانواده سلطنتی بود و مردم عادی اجازه ورود به آن را نداشتند. این طور به نظر میرسد که شاه عباس از زمان افتتاح مسجد در سال ۹۹۸ شمسی تا آخر عمر خود هر روز در این مسجد به عبادت میپرداخت.
شیخ لطف الله از بزرگترین علمای شیعه بود که در منطقه جبل عامل در لبنان امروزی سکونت داشت. او با دعوت شاه عباس اول همراه با برخی از بزرگان شیعه، برای سکونت به ایران آمد.
شیخ لطف الله در ابتدا به مشهد رفت و در محضر بزرگانی همچون ملاعبدالله شوشتری به تحصیل پرداخت و سرانجام برای خدمتگذاری در آستان قدس رضوی انتخاب شد. او در ادامه به قزوین رفت تا در آنجا به کار تدریس بپردازد. شاه عباس بهخاطر ارادتی که به وی داشت، برای تجلیل و گرامیداشت او، دستور ساخت مسجد مذکور را داد تا مکانی برای آموزش، تدریس و برگزاری نماز باشد. شیخ لطف الله اقامه نماز جمعه در مسجد شیخ لطف الله را بر عهده داشت تا اینکه در سال ۱۰۳۵ هجری قمری بیمار شد و در اصفهان دار فانی را وداع گفت.
این مسجد با معماری، کاشیکاری و تزیینات فوقالعاده، زیباترین و بهترین جلوههای هنر دوره صفوی را به نمایش میگذارد.
این بنای باشکوه که از جاهای دیدنی اصفهان محسوب میشود، قرنها است که روبهروی عمارت عالی قاپو و ضلع شرقی میدان نقش جهان خودنمایی میکند و نگاه هر گردشگر داخلی و خارجی را به خود جذب میکند.
معماری مسجد شیخ لطف الله
معماری مسجد شیخ لطف الله که به شیوه اصفهانی است، گوشهای از نبوغ معماران اصفهانی را به نمایش میگذارد؛ بهخصوص گنبد آن که یکی از زیباترین گنبدهای دنیا به حساب میآید.
یکی از نکتههای جالب درباره مسجد، نبود شبستان ورودی در آن است؛ در واقع در همه مساجد هنگام ورود باید از یک سری پله عبور کنید و بعد وارد یک صحن ورودی شوید که شما را به فضای گنبد میرساند؛ اتفاقی که در مسجد شیخ لطف الله افتاده، نبود همین صحن یا شبستان ورودی است که با هدف رعایت اصل تقارن در میدان نقش جهان بوده است.
از آنجا که این مسجد روبهروی عالی قاپو قرار دارد، امکان جاگذاری یک حیاط یا صحن رو به قبله برای آن وجود نداشت. در طراحی مسجد از نسبت طلایی در برقراری تناسب اجزای بنا استفاده شده و موقعیت شبستان اصلی آن در ارتباط با ورودی بنا، با روشهای هندسی تعیین شده است.
مسجد شیخ لطف الله که در میدان نقش جهان اصفهان قرار دارد، در ۱۵ دی سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته است.