مسجد جامع یکی از آثار تاریخی ارومیه است که در خیابان اقبال قرار دارد. این مسجد در میان بازار قدیمی شهر واقع شده و یکی از ارکان اصلی بافت قدیمی شهر است. برخی معتقد هستند این بنا ابتدا آتشکده بود و بعد از تسلط مسلمانان ویران و سپس در قرن هفتم هجری قمری بر روی آن مسجدی ساخته شده که سبک تزیینات، گچبری‌‌ها، ستون‌بندی‌‌ها و طاق‌‌های مسجد شبیه سبک معماری سلجوقیان است.

در این آتشکده جایگاهی برای موبدان نیز در نظر گرفته شده بود. با ورود اسلام به سرزمین ایران و در طی گرویدن مردم به دین اسلام، این آتشکده کاربری خود را از دست داد و متروک شد و سپس ویران شد. بعد از آن بر روی ویرانه های این آتشکده یک مسجد بنا شد. هنوز هم بخشی هایی از آن آتشکده بر جای مانده است.

در مورد تاریخ دقیق بنای این مسجد اطلاعاتی در دسترس نیست اما بر اساس قدمت مواد به کار رفته در آن، تاریخ ساخت آن را به عهد سلجوقی نسبت می دهند.

بخش هایی از این مسجد در زمان ایلخانی و حمله مغول ها دستخوش تخریب و ویرانی قرار گرفت اما بعد ها دوباره بازسازی شد. مسجد جامع ارومیه در دوره زندیه نیز مرمت و بازسازی شده است. در دوره صفویه بخش هایی از آن برای یک بار دیگر بازسازی شد و آخرین بازسازی های این مسجد مربوط به سال های بعد از انقلاب می باشد.

اما با وجود این همه تخریب و بازسازی هنوز هم آثار کتیبه ها و گچبری های مربوط به قرن هفتم هجری بر روی محراب وجود دارد. کتیبه ها و گچبری هایی که با دستان هنرمندان زمان سلجوقی خلق شده اند و مزین به خط کوفی است. وجود این کتیبه های قدیمی گواه قدمت دیرین این مسجد است.

به لطف بازسازی های این مسجد در دوره های مختلف تاریخی می توان هنر معماری مربوط به هر دوره را در این مسجد مشاهده کرد که عمده ترین آنها در قسمت سرستون ها، گنبد و تزئینات و طاق های مسجد می باشد.

این مسجد تماما از آجر ساخته شده است که یکی از ویژگی های بارز آن است. در قسمت های مختلف این بنا از آجرهای متفاوت استفاده شده است به طوری که نوع آجر های به کار رفته در گنبد و شبستان با آجر های به کار رفته در قسمت صحن مسجد کاملا متفاوت است. تزئینات و گچبری های به کار رفته در صحن و شبستان این مسجد از زیبایی چشم گیری برخوردار است.