شهر سوخته در تقاطع بین جاده های تجاری عصر برنز در امتداد فلات ایرانی ها قرار گرفته، شهری باستانی که می توان از آن به عنوان یکی از شگفتی های دنیای کهن نام برد. یافته های باستان شناسی در این منطقه گواهی بر ظهور اولین جوامع بشرنشین در شرق ایران است. این میراث کهن ایران زمین در استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته و به لطف داشتن تاریخچه ای طولانی آثاری شگرف را در دل خود جای داده.
این شهر 5000 ساله به نواحی مسکونی، مرکزی، صنعتی، قبرستان و بناهای یادبود تقسیم می شود. بخش مسکونی آن در واقع همان محلی است که مردم در آن زمان خانه های مسکونی شان را می سازند. این شهر با مساحت 151 هکتاری در حدود 3200 سال قبل از میلاد ساخته شد، حدود 1800 سال قبل از میلاد متروکه گردید و چهار مرحله تمدن را تجربه نموده، شهری که همانظور که از نامش پیداست سه بار در آتش سوخت و برای آخرین بار اصلا بازسازی نشد و به همان صورت باقی ماند.
این شهر در سال 1967 برای اولین بار کشف شد و بعد از آن تا دهه 1970 مورد کاوش هایی مستمر از سوی باستان شناسان ایتالیایی و ایرانی قرار گرفت. کاوش هایی ارزشمند که منجر به کشف اولین خط کش جهان، نخستین چشم مصنوعی و قدیمی ترین تخته نرد شدند. در این شهر جمجمه ای کشف شده که نشانه هایی از جراحی مغز را با خود دارد، کهن ترین جراحی مغز که 4200 سال پیش انجام شده است.
در این عمل بخشی از جمجمه برای درمان بیماری هیدروسفالی برداشته شده. یکی از شگفت انگیزترین کشفیات این منطقه که گواه بر تمدن بی نظیر آن دارد. بیش از 600 اسکله در فاصله ای دور از گورستان شهر سوخته کشف شده اند.
این اجساد در 108 قبر یافت شده اند، قبرهایی که هر یک سه تا هشت جسد را در دل خود داشته اند. به نظر می رسد این قبرها خانوادگی بوده و افرادی که در فاصله ای کم از یکدیگر فوت کرده اند با هم در یک قبر به خاک سپرده می شدند. اجسار کشف شده در شهر سوخته در موقعیت های مختلفی به خاک سپرده شده اند. برخی به صورت دمر، برخی طاق باز و عده ای به پهلو بودند.
این پوزیشن های متفاوت نشان از وجود تمدن ها و فرهنگ های مختلف در آن دارد. گرچه این شهر سوخته و متروکه است اما تمدنی شگرف و بسیار کهنی را در دل خود جای داده، تمدنی باستانی با تاریخی خاص که در این جهان هستی نایاب است. این میراث باستانی در سایت میراث جهانی یونسکو خودنمایی می کند و در فهرست آن ثبت شده است.