شهر باستانی بیشاپور با قدمتی بیش از 17 قرن از مجموعه های با ارزش دوره ساسانی است که با آثار تاریخی متعددش همچون معبد آناهیتا، در گذر سال ها یکی از پر مخاطب ترین مکان گردشگری ایران و استان فارس بوده است. شاپور اولین پادشاه ساسانی پس از شکست والرین، امپراتور روم، فرمان ساخت شهری در منطقه ای خوش آب و هوا و در میان راه تیسفون به تخت جمشید را داد و اسم خود را بر آن نهاند. شهر بیشاپور به دستور شاپور اول، موسس سلسله ساسانیان، در سال 266 میلادی ساخته شد و حتی پس 2 قرن از ساختش، افرادی در آن سکونت داشتند که سبب زنده ماندن این سایت تاریخی می شدند. این شهر در میان اسناد تاریخی به نام های دیگری از قبیل بیشابور، به اندیوشاپور و بیشاور معروف است. 

معماری بیشاپور:

این مجموعه مهندسی شده توسط آپاسای از معماران سوریه ای و با الهام گیری از هیپوداموس، پدر طراحی شهری تمامی دنیا، ساخته شد. با استفاده از این اندیشه، سایت مستطیلی بیشاپور با مساحت 200 هکتار، 4 دروازه را در جهت های 4 گانه شمال، جنوب، شرق و غرب جای داد. مسیر ارتباطی بیشاپور به شهر های اطراف نیز توسط 4 جاده اصلی به صورت صلیبی شکل در جاده های شرقی-غربی و شمالی-جنوبی ساخته شد. این شهر با توجه به موقعیت استراتژیک خود بسیار مورد توجه قرار می گرفت و جزو 5 شهر مهم ساسانیان بود. شهر بیشاپور از 2 قسمت شاهی و عمومی تشکیل شده است. بخش نخست شامل قلعه سلطنتی، تالار تشریفات شاپور، معبد آناهیتا، ایوان موزاییک و کاخ والرین است و دیگر بخش آن از منطقه سکونت عوام و خانه های آن ها، کاروانسرا، بازار و گرمابه تشکیل می شود.

در کنار جاده شرقی-غربی بیشاپور مکانی برای اخذ نذورات تعبیه شده است و 2 ستون بلند قامت نمایشگر این بخش از بیشاپورند. بر دیواره های این ستون ها 2 سنگ نبشته به نام کتیبه اَپَسای دبیر به 2 زبان پارتی و پهلوی قرار گرفته است.

تالار تشریفات بیشاپور دیگر بنای با ارزش این مجموعه باستانی است. این ساختمان با مساحت 781 متر مربع از 4 ایوان تشکیل می شود و گنبدی سقف آن ها را می پوشاند. ساخت این گنبد، تالار تشریفات بیشاپور را جزو بزرگترین و اولین عمارت های گنبد دار تاریخ ایران و عصر ساسانیان، قرار داده است.

ایوان موزائیک بیشاپور اوج ذوق و هنر آثار ساسانی است. این ایوان با مساحت 25*6 متر مربع به زیبایی هرچه تمام تر نمایشگر موزائیک فرش های چشم نوازی در کف آن است. گذشته از ترکیب رنگ های هارمونیک بکار گرفته شده در این آثار هنری، طراحی چندیدن انسان در میان نقش ها با تناسبات درست، به زیبایی آن می افزاید. در حال حاضر تنها بخش های اندکی از موزائیک کاری های بیشاپور در خود بنا دیده می شومد اما قسمتی آن در موزه ایران باستان تهران قرار دارد. این آثار آنچنان با ارزشند که در سطح جهانی نیز شهرت دارند و بخش اعظم آن در موزه لوور پاریس به معرض نمایش گذاشته شده است.

در نزدیکی این جاذبه تاریخی-گردشگری، میراث با ارزش تنگ چوگان با سنگ واره های ساسانی زیبایی قرار گرفته است. از دیگر دیدنی های این منطقه معبد آناهیتا است که برای ستایش این الهه و عنصر با ارزش آب ساخته شد. ارزش این ایزد بانوی آریایی-ایرانی آنچنان برای شاهان و مردمان آن روزگار بالا بود که اردشیر بابکان بنیان گذار سلسله ساسانی این طور می گوید: ایزدان مهر و آناهیتا مرا یاری کردند. بشود که اهورا مزدا، آناهیتا و میترا مرا در پناه خود گرفته و از هر کینه و خصومتی حفظ کنند.

مجموعه تاریخی بیشاپور با آثار ارزشمند و کم نظیرش نشان از شکوه و جلال ایران است و با شماره 24 در 24 شهریورماه سال 1310 خورشیدی جزو آثار باستانی ایران محسوب شد.