خانه گنجه ای زاده از خانههای تاریخی و جاهای دیدنی تبریز به شمار میآید و از دوران قاجار به یادگار مانده است. در معماری خانه میتوان تلفیقی از معماری قاجار و پهلوی را رویت کرد.
این خانه متعلق به رضا گنجهای زاده، نماینده مجلس و روزنامه نگار معروف دوران قاجار و پهلوی، بود که نقش زیادی در چاپ نشریه بابا شمل و دب المهندس داشت. بابا شمل یک روزنامه منتقد رژیم بود که با زبانی ساده و عامه پسند مشکلات مربوط به آن دوران کشور را مورد بحث و بررسی قرار میداد.
ساخت خانه گنجه ای زاده در اواخر دوره قاجار شروع شد و بخش هایی از این خانه مانند زیرزمین ها در اوایل دوره پهلوی تکمیل شد. اگر بخواهیم با تقسیم بندی جغرافیایی معماری این خانه را تفکیک کنیم، بخش شرقی این خانه در دوره قاجار و بخش غربی آن در اوایل دوره پهلوی ساخته شد.
بخش شرقی ساختمان مربوط به دوران قاجار است و بخش غربی آن را در اوایل حکومت پهلوی اول بنا کردند. پنجرههای بخش غربی آن با زاویههایی تیز، چهار گوش است و از پنجرههای خمیده، شیشههای رنگارنگ و معماری سنتی ایران خبری نیست. با سه هزار متر مربع مساحت، قسمت شرقی در سه طبقه ساخته شده است و همهی اتاقها در یک ردیف، بدون اندرونی و بیرونی قرار گرفتهاند.
بخش اصلی خانه اتاق طنبی (نشیمن) است و زیر آن حوضخانه قرار دارد. ایوان پنج دهنه آن نیز با قوسهای نیمدایره پوشانده شده است. این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۱، با شمارهی ثبت ۶۰۲۱ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
در نمای ساختمان خبری از پنجره های قوس دار و شیشه های رنگی نیست. پنجره ها همگی به شکل مستطیل هستند که نمادی از معماری مدرن است.
مصالح به کار برده شده برای ساخت خانه گنجهای زاده شامل سنگ، چوب، آهک، آجر و گچ بوده و استحکام ساختمان در مقایسه با سایز بناهای تاریخی خوب ارزیابی میشود.
در فضای داخلی خانه گنجه ای زاده اثری از سبک اندرونی و بیرونی دوره قاجار دیده نمیشود. اتاق نشیمن در مرکز قرار گرفته و راهروها و دیگر اتاقها در یک ردیف در اطراف اتاق نشیمن قرار گرفته اند.
اتاق نشیمن بزرگ ترین اتاق خانه است و حوض خانه زیر اتاق نشیمن قرار گرفته است. حوض خانه با راه پله ای سیمانی به بخش سرداب خانه متصل می شود. ایوان پنج دهنه آن نیز با قوسهای نیمدایره پوشانده شده است.
در حیاط خانه یک استخر فیروزه ای قدیمی با حیاط گلکاری شده توجه گردشگران را به خود جلب می کند.