خانه لاله ای تبریز که نامش را از آخرین مالک خود (حاج حسین لاله‌ای) به ارث برده، در دوران پهلوی با معماری شکیل ساخته شده است. هرچند تاریخ دقیقی از سال ساخت این عمارت در دست نیست اما با توجه به تاریخ‌های مربوط سن و سال صاحبان به خصوص اولین مالک، 100 سال یا بیشتر عددی است که برای خانه لاله ای تبریز تخمین زده‌اند.
این خانه از زیباترین و مهم‌ترین خانه‌های تاریخی است که هم اکنون تحت مالکیت سازمان میراث فرهنگی قرار دارد و همچنین به عنوان یک جاذبه توریستی، با درب‌هایی گشوده گردشگران را پذیرایی می‌کند. این بنای فوق العاده از میراث استان آذربایجان شرقی بوده و کسی در آن سکونت ندارد و هم اکنون از خانه به موزه تغییر کاربری داده است. خانه لاله ای خانه‌ای باصفا و با فضایی مطبوع برای گردش‌های روزانه شما و آشنایی با معماری‌های قدیمی به حساب می آید.
خانه لاله ای تبریز در طول تاریخ خود همانگونه که در زمان شاهان و حکومت‌های متعددی زیسته، شاهد چندین مالک در دوره‌های مختلف زمانی بوده است. اولین مالک و صاحب این خانه «فتح الله اوف» بود که خود و چندین نسل از فرزندانش نیز در این خانه زندگی کردند.
بعد از آن، سکونت در این خانه بزرگ و زیبا سهم ابوالقاسم مختارنیا و خانواده‌اش شد که این سکونت تا دهه پنجاه شمسی به درازا کشید. صاحب بعدی خانه یعنی حاج حسین لاله‌ای، کسی بود که علاوه بر نام خود، خاطرات نزدیک به سی سال زندگی خود و خانواده‌اش را برای این خانه و تک تک آجرهایش به یادگار گذاشت.
در اوایل دهه هفتاد شمسی، سازمان میراث فرهنگی تصمیم گرفت تا به علت بالا رفتن عمر خانه و جلوگیری از سکونت بیش از حد که منجر به آسیب چنین بنای ارزشمندی می‌شود، خانه را از خانواده لاله‌ای خریداری کند. به دنبال خرید خانه و پیگیری کارهای مربوطه، خانه لاله ای تبریز در تاریخ 20 آذر ماه سال 1379 به شماره 2919 به ثبت ملی رسید.
معماری خانه لاله ای تبریز
خانه لاله ای تبریز با داشتن 900 متر عرض و 600 متر مربع اعیانی در دو طبقه، به عنوان یکی از خانه‌های با مساحت بالا و دلگشا شناخته می‌شود. این خانه دارای دو ورودی اصلی یکی در غرب و دیگری در جنوب غربی است؛ اما ساختمان اصلی در ضلع شمالی آن قرار گرفته و فاصله درب‌ها تا ساختمان را حیاطی گسترده با باغچه‌های گل‌کاری شده و سرسبز در فصل تابستان مزین کرده است.
ناگفته نماند که مساحت حیاط این مجموعه صرفا به حیاط اصلی منتهی نمی‌شود و عمارت دارای یک حیاط خلوت در ضلع شمالی است که وظیفه نورگیری خانه را به عهده دارد. درباره معماری داخلی خانه لاله ای نیز چنین می‌توان گفت که از طریق دو راهرو می‌توان به طبقه همکف که از یک اتاق مرکزی با مساحت بیشتر نسبت به اتاق‌های جانبی تشکیل شده است راه یافت.
برای دسترسی به طبقه اول هم می‌توان از پله کلاه فرنگی (پله‌های مارپیچ) استفاده برد که شما را به تالاری بزرگ به همراه چند اتاق جانبی می‌رساند. نمای آجری ساختمان نیز با دو ایوان به همراه سرستون‌های گچی رو به حیاط و چشم‌انداز حوض و باغچه، زیبایی این بنا را دو چندان کرده و چشم ها را می‌نوازد.
