باغ فردوس که با نام باغ موزه فردوس، باغ معیری و موزه سینما نیز شناخته می‌شود؛ یکی از باغ‌ها و جاهای دیدنی تهران است که در محله خوش آب‌وهوای باغ فردوس در شمال این شهر قرار دارد. این باغ در سال ۱۳۸۱ به موزه سینمای ایران تبدیل شده است. قدمت این باغ به دوران قاجار و پادشاهی محمد شاه می‌رسد و از آثار ملی کشور محسوب می‌شود.
در دروان قاجار باغ‌های متعددی در تهران ایجاد شد که باغ فردوس یکی از آن‌ها به شمار می‌رود و توسط یکی از درباریان قاجار در زمان محمد شاه، ساخته شده است. این باغ در واقع بخش کوچکی از باغ وسیع فردوس محسوب می‌شود که در گذشته اراضی میان اسدآباد و ولنجک در شمال، الهیه از جنوب، دره تجریش از شرق و محمودیه از غرب؛ جزو زمین‌های باغ فردوس بوده‌اند. باغ فردوس در سرگذشت خود مالکان متعددی به چشم دیده است. روزگاری این باغ در عهد قاجار و در زمان محمدشاه، در اراضی محمدیه با دو عمارت شمالی و جنوبی برپا شد. پایه گذار این باغ و عمارت ییلاقی آن حاجی میرزا آقاسی، صدراعظم محمدشاه بود. بعد از آن باغ به تملک معیرالممالک؛ داماد ناصرالدین شاه رسید. شاه این باغ را به‌عنوان هدیه عروسی به دخترش داد و معیر بعد از تکمیل عمارت جنوبی، جشن عروسی خود را در این محل برگزار کرد.
بعد از مرگ معیر الممالک باغ به پسرش دوستعلی خان رسید، اما وی علاقه‌ای به حفظ باغ نداشت و هروقت به ییلاق می‌آمد خیمه خود را زیر درختان چنار باغ برپا می‌کرد و حتی سنگ‌های مرمر بنا را از جا کند و در نمای عمارت امیریه یا مدرسه نظام فعلی به کار برد. تا اینکه تاجری شیرازی به نام حاجی میرزا حسین این باغ را از دوستعلی خرید و آن را تعمیر کرد. بعد از حاجی میرزا، افرادی چون میرزا حسین تهرانی، میرزا اسماعیل خان امین الممالک و محمد ولی خان سپهسالار تنکابنی، باغ فردوس را صاحب آن شدند. محمد ولی خان عمارت و باغ را آباد و قنات آن را دایر کرد و چند استخر و فواره نیز در جای‌جای باغ احداث کرد، اما از آن جایی که تجارتخانه طومانیانس از وی طلبکار بود باغ را به تصاحب خود درآورد.
پس از چندی دولت وقت در مقابل وجهی که از طومانیانس طلبکار بود، آن را ضبط کرد و اراضی‌اش را متری دو تومان و سه تومان به کارمندان وزارتخانه فروخت. در دوران پهلوی باغ فردوس سرنوشت جدیدی پیدا کرد. در سال ۱۳۱۶، به دستور علی اصغر حکمت، وزیر معارف آن زمان، باغ فردوس خریداری، عمارت آن مرمت و دبیرستان شاپور تجریش در آن دایر شد. در دوران پهلوی دوم، این باغ به مکانی برای جشن‌های ۲۵۰۰ اختصاص یافت.
پس از انقلاب نیز مدتی در اختیار صدا و سیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. تا اینکه بنیاد سینمایی فارابی، سازمان میراث فرهنگی کشور و شهرداری تهران آن را برای موزه سینما در نظر گرفتند و سرانجام در شهریورماه سال ۱۳۸۱ باغ فردوس داستان جدید زندگی‌اش را شروع کرد و به باغ موزه فردوس یا موزه سینمای ایران تبدیل شد.از باغ‌های اشرافی این منطقه تنها عمارتی باقی مانده است که به آن باغ فردوس گفته می‌شود و در اختیار موزه سینما قرار دارد. سایر زمین‌های این باغ نیز تفکیک شده‌اند و تغییر کاربری پیدا کرده‌اند. بخشی از آن‌ها به ساختمان‌های مسکونی و مدرسه تبدیل شده‌اند و قسمتی دیگر به موسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران و لغت نامه دهخدا اختصاص داده شده است.
سینما باغ فردوس
طرح ایجاد موزه سینما در شهریور سال ۱۳۷۳ و به همت مدیران مرکز توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران مطرح شد. سرانجام با تلاش‌های آقایان عباس کیارستمی، استاد عزت الله انتظامی، غلامرضا جلال امیدی، امیر ثباتی، بهزاد رحیمیان و عزیزالله ساعتی موزه سینما در سال ۱۳۷۷ در مکان اولیه خود واقع در خیابان لاله‌زار، کوچه‌ی پیرنیا و با حضور معاون اول رئیس جمهوری وقت، آقای حبیبی، افتتاح شد. از فعالیت‌های اولیه موزه می‌توان به انتشار چند کتاب، کارت پستال، مجموعه‌ای از موسیقی‌های متن فیلم‌های ایرانی و برگزاری جشن‌های ۱۰۰ سالگی سینما اشاره کرد.
پس از گذشت چند سال و در سال ۱۳۸۱، با کمک نهادهای گوناگون از جمله اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت امور سینمایی و با حضور رئیس جمهور وقت، آقای سید محمد خاتمی، موزه سینما در مکان کنونی آن یعنی مجموعه باغ فردوس گشایش یافت. استاد عزت الله انتظامی نیز اولین مدیر عامل موزه سینمای ایران بود. بخش‌های مختلف موزه سینما باغ فردوس از این قرار است:
- تالار آغازگران: در این بخش همان طور که از نامش پیدا است با اولین‌های سینمای ایران، تاریخچه سینما، تجهیزات فیلم‌برداری، فیلم‌ها و… آشنا خواهید شد.
- تالار معاصران: این تالار معرف هنرمندان معاصر سینما است و پرتره شخصیت‌های مطرح در زمینه بازیگری، کارگردانی، آهنگسازی و تصویربرداری به نمایش گذاشته شده است.
- تالار بین‌‌‌الملل: جوایز هنرمندان افتخار آفرین در عرصه بین‌المللی مانند نخل طلایی کن، شیر ونیز، خرس برلین و دیگر جوایز جهانی سینمای ایران و پوسترهایی از فیلم‌های ایرانی راه یافته به جشنواره های جهانی در این تالار جمع آوری شده است.
- تالار نام‌آوران: در این تالار تاریک، ناگهان با نور فلاش عکاسان و صدای تشویق حضار روبه‌رو می‌شوید و سپس با نام آوران هنر آشنا می‌شوید.
- بخش سینمای کودک و نوجوان: در این قسمت می‌توانید عروسک‌هایی مثل کلاه قرمزی، پسرخاله و تصاویری از بازیگران و دست اندرکاران سینمای کودک را ببیند.
- بخش سینمای دفاع مقدس: تصاویر مربوط به فیلم‌ها، بازیگران، کارگردان‌ها و عوامل اصلی فیلم‌های جنگی کشور زینت‌بخش این تالار است.
- تماشاخانه: در تماشاخانه موزه سینما، با بازسازی سینماهای دهه ۳۰ و ۴۰ و تماشای نخستین تصاویر سینمای ایران؛ به تاریخ سفر می‌کنید.
- بخش صدا و دوبله: در این موزه، نمایشگاهی به ابزارهای قدیمی صدابرداری، غرفه علی کسمایی؛ پدر دوبله ایران و لحظاتی از نخستین فیلم‌های دوبله شده اختصاص داده شده است.
- اتاقی به نام علی حاتمی: شاه‌نشین عمارت باغ فردوس به کارگردان مشهور ایران؛ علی حاتمی اختصاص داده شده است و وقتی وارد آن شوید وی را می‌بینید که پشت میز تدوین فیلم حاجی واشنگتن به‌همراه عزت الله انتظامی، بازیگر نقش اول آن نشسته است.
- خانه فرهاد: با شنیدن صدای فرهاد وارد اتاق نمادین این خواننده نامی می‌شوید. یادگارهایی از وسایل شخصی، سازهای او و کتاب هایش در این موزه نگهداری می‌شود.
امکانات باغ فردوس تهران
- سالن های سینما: در باغ فردوس سه سالن سینما فردوس، سینما تمدن و سینماتوگراف قرار دارد که فیلم‌های روز سینمای کشور در آن‌ها اکران می‌شود. می‌توانید فیلم موردعلاقه‌تان را از روی تابلوهایی که در محوطه باغ قرار دارند انتخاب کنید. بعد به‌سمت سالن سینما در ضلع شرقی عمارت بروید. خوردن تنقلات و حضور بچه‌های کوچک در آن ممنوع است و شما می‌توانید در محیطی آرام به تماشای فیلم موردعلاقه‌تان بنشینید.
- کافه باغ فردوس: باغ موزه فردوس کافه نیز دارد که برای گذران لحظاتی فرح‌بخش مناسب است. کافه سینما را غرب عمارت بالای سینماتوگراف می‌توانید ببینید که دو محوطه به نام پالت و تراس آفتاب مهتاب دارد و در منوی آن المان‌های سینمایی استفاده شده است.
- کافه ویونا: کافه معروف و زنجیره‌ای ویونا نیز سمت چپ باغ و بعد از ورود به محوطه قرار دارد.
- کتاب‌فروشی: در باغ فردوس، تلویزیون قرمز رنگی که روی چهارپایه قرار دارد و روی آن نوشته شده: «به جاش کتاب بخونین»؛ نظرتان را جلب خواهد کرد و شما را به‌سمت کتاب فروشی حوض نقره هدایت می‌کند.
- در ورودی باغ فردوس بخشی به عرضه محصولات فرهنگی مانند کتاب و پوستر اختصاص داده شده است.
- فروشگاه‌هایی از قبیل پوشاک، شیرینی و شکلات و صنایع‌دستی در بخشی از ساختمان موزه فعال است.
