ارگ علیشاه تبریز یکی از شاهکار های هنر معماری ایران محسوب می شود که عظمت و شکوه آن در هنر معماری ایران و به عنوان نمونه ای از بنای اسلامی، کمنظیر است. سبک معماری ارگ علیشاه شیوه آذری، سبکی در معماری ایرانی پس از اسلام است که به آذربایجان منسوب است که معمار آن استاد فلکی تبریزی هستند. شیوه آذری، سبک مغول یا ایرانی – مغول نیز نامیده می شود. جالب است بدانید که در ساخت این بنا، ساروج و مصالح ساختمانی بادوام استفاده شده است که در دوره حکومت ایلخانان رواج یافت. ارگ علیشاه تبریز مانند سایر آثار تاریخی از زلزله ویرانگر قرن دهم شهر تبریز در امان نمانده و بخش بزرگ مجموعه ارگ در اثر زلزله این پدیده طبیعی فروریخته است و شکستگی بزرگی در بدنه ارگ از این زلزله پدیدار شد.
ارگ علیشاه تبریز به دستور و تلاش همت تاج الدین علیشاه گیلانی وزیر ایلخانان مغول در سال های ۷۱۶ تا ۷۲۴ با هدف ساخت آرامگاه بزرگی در صحن مسجد آغاز شد. بد نیست بدانید که قسمت جنوبی این مسجد دارای طاق بزرگی بوده است که علیشاه از معماران آن زمان اندازه طاق کسری را پرسیده و دستور داد که ۴ گز (هر گز معادل۱۰۴ سانتیمتر) از آن بزرگتر ساخته شود. جالب است بدانید که ارگ علیشاه تبریز یادگاری با ارزش از آسیب های طبیعی و حوادث تاریخی دوران گذشته است و با وجود این آسیب ها همواره سنگری مستحكم و مسلط برای شهر تبریز بوده است.
بهتر است بدانید که ارگ علیشاه تبریز با توجه به ویژگی های هر دوره، کاربری ها و استفاده متفاوتی نیز داشته است. برای مثال، در دوران سلطنت قاجاریه، این مسجد و محوطه آن به عنوان انبار غلات و انبار مهمات نظامی مورد استفاده قرار گرفت و حصاری دور آن کشیده شد و به همین دلیل نام آن به ارگ تغییر یافت.
رگ علیشاه در زمان تاجالدین علیشاه، مسجد جامع شهر محسوب می شد و با كاشی و ازاره سنگی و ستون های مرمری و كتیبه ها و گچبری های زیبایی تزیین شده بود. با رفتن به محوطه ارگ علیشاه تبریز سه دیوار بلند که به شكل ایوان را مشاهده خواهید کرد. قسمت مسقف مسجد که در حقیقت تشکیل دهنده ایوان طاق پوش و طاق استوانهای عظیمی است. این بخش، شبستان و عنصر اصلی مسجد علشاه بهشمار می رفت. عرض هر یک از این دیوار ها ۱۰ متر و داخل آنها مرکب از دو دیوار عریض است که توسط طاق هایی به هم اتصال یافتهاند. لازم به ذکر است که در حفاری های انجام گرفته مشخص شده که ۷ متر از دیوار ها زیر خاک قرار دارد. عرض بنای به جا مانده ارگ علیشاه ۳۰ متر و ارتفاع آن ۲۶ متر است.